Soms sluipt een woord onopgemerkt door woordenboekmakers onze taal binnen. Vandaag schreef Arthur van Amerongen in De Volkskrant dat een vriend hem berichtte dat hij een ‘plofkop’ heeft.
Donders, dachten wij. Plofkop!
Van Amerongen noemt tussen neus en lippen door een stel bekende plofkopbezitters: ‘Jack Wouterse, Ton Elias, Jack van Gelder, Han Peekel, Mart Smeets, Adri van der Heijden, Bert van der Roest, Sugar Lee Hooper.’ Zo op het oog geen fijn gezelschap, nu ja, behalve Adri van der Heijden dan. Maar ze hebben allemaal wel bekende hoofden, zodat we meteen weten wat met een plofkop bedoeld is. En eerlijk gezegd: als we in de spiegel kijken, weten we het ook.
Zou het woord wel in de Dikke Van Dale staan? Nee, we betrappen het woordenboek op een omissie: hoewel plofkop al enkele decennia vrij normaal is, staat het niet in het woordenboek. De beschaafde, maar veel minder gewone variant plofhoofd trouwens ook niet, maar dat is niet erg.
Wat aardig is aan plofkop is dat het woord de afgelopen decennia een vrij onvoorspelbare betekenisontwikkeling heeft doorgemaakt. Begin jaren tachtig werd plofkop nu en dan gebruikt ter aanduiding van de explosieve kop van een raket. Zelfs een kernkop van een kruisraket werd weleens snaaks een plofkop genoemd. In die betekenis is plofkop echter in de loop van de jaren tachtig uitgestorven. Althans bij ons, in het Afrikaans is plofkop nog wél steeds in gebruik als synoniem van raketkop.
Nog geen tien jaar later werd het woord geherintroduceerd, maar nu in de betekenis ‘dik hoofd’ en soms ook wel – metonymisch – ter aanduiding van een ‘persoon met zo’n dik hoofd’. In die betekenis is het woord nu eigenlijk al een jaar of tien ingeburgerd. Het is geen vleiend woord, eerder een scheldwoord, maar in elk geval wel een tamelijk courant woord. Alleen al daarom hoort het in Van Dale.
Niet iedereen weet het woord trouwens correct te gebruiken. Zo heeft Sylvia Witteman het in een van haar boeken over een ‘bolle plofkop’. Een pleonasme heet zoiets, mevrouw de schrijfster, denken wij dan meteen.
Misschien kan zo’n stijlfout worden vermeden als plofkop in Van Dale gedefinieerd is. Dan wordt namelijk meteen duidelijk dat plofkop ‘bol’ impliceert. Want dat is natuurlijk precies wat een plofkop is: een bolle kop.
Geef een reactie