Op 5 juni schreef Arnold Heumakers over het klassiek geworden Essai sur le don (1924) van de Franse etnoloog Marcel Mauss (1850-1925), dat toen net voor het eerst vertaald was. Mauss’ essay gaat over een alternatieve economische cultuur waarin alles draait om geven en teruggeven. De geschenkeneconomie noemt Heumans die cultuur en hij zet dat woord, kennelijk bewust van de ongebruikelijkheid ervan, tussen aanhalingstekens. ‘Veel culturen kenden een “geschenkeneconomie”. Rijken stonden bezit deels af om medemensen bestaanszekerheid te bieden.’
Geschenkeneconomie is op het eerste gezicht niet een heel exotisch woord, maar het was in feite de eerste keer in 25 jaar dat het in een Nederlandse krant opdook. Helemaal onbekend was het voordien trouwens niet. Zo stond een jaar of vijftien geleden in De Gids: ‘Naast de handelseconomie bestaat er van oudsher ook altijd en overal een geschenkeneconomie, een economisch leven waarin geld geen compensatie vormt voor iets wat je krijgt (koopt), maar waarin je veel vager en tegelijk veel dwingender, bij iemand in het krijt komt te staan.’
Maar alles welbeschouwd was geschenkeneconomie tot de zomer van 2015 een incourant woord. Daar lijkt nu verandering in te komen, want eind vorige week publiceerde de Volkskrant een vertaald essay van David Brooks waarin het woord opnieuw werd gebruikt, overigens in een wat andere, softere betekenis dan in NRC en De Gids: ‘In de geschenkeneconomie is verbeeldingsvolle empathie belangrijk. Wij zijn dankbaar omdat iemand heeft laten zien dat hij meer om ons geeft dan we dachten. Dankbaarheid is ook een maatschappelijk bindmiddel. In de kapitalistische economie moeten schulden worden terugbetaald aan de uitlener, maar wie dank verschuldigd is kan die ook terugbetalen aan een ander, ook al heeft die er geen aanspraak op.’
Vandaag reageert politicoloog Bob de Ruiter op het essay van Brooks en figureert het woord geschenkeneconomie opnieuw in de krant. Staan we misschien aan de vooravond van een nieuwe economische orde? Wie weet: de woorden deeleconomie (sinds 2011) en geefeconomie (sinds 2014) zijn de laatste jaren ook al populair geworden, en misschien wordt geschenkeneconomie dat vanaf nu ook wel.
Geef een reactie