Een paar weken geleden verscheen de roman Bloedroes van de Vlaamse schrijver en moraalfilosoof Jan Verplaetse. Vandaag staat in Trouw een interview met hem, waarin het tot dusver vrij onbekende woord bloedroes diverse malen figureert. Zo is te lezen dat Verplaetse ooit, in een kelder waar een haas adellijk hing te worden, ‘in een bloedroes’ raakte.
Een toestand van vervoering waarin men geraakt door het zien, het aanraken, het opsnuiven van bloed, dat wordt met zo’n bloedroes bedoeld. Dat zo’n toestand werkelijk bestaat, daarvan getuigen ook de gangbare uitdrukkingen ‘bloed ruiken’ en ‘bloed proeven’. Honden of ook wel mensen die eenmaal bloed hebben geproefd, worden soms als gevaarlijk beschouwd omdat het geproefde bloed blijkbaar naar meer smaakt.
Bloedroes is geen nieuw woord, maar het staat niet in de Dikke Van Dale. Ook niet in het Woordenboek der Nederlandsche taal, waarin wel onder meer jeneverroes, geluksroes, oorlogsroes en overwinningsroes te vinden zijn.
We treffen het woord bloedroes in de 19e eeuw al aan in een oorlogsgedicht van Carel Vosmaer (1826-1888): ‘Uit bloedroes en kruidwalm ontwakend / heet één de zegevierende.’ Tijdens de Eerste Wereldoorlog figureert het woord geregeld in de krant: ‘Het Duitsche volk moet wakker geschud worden uit zijnen ontzettenden bloedroes’, schreef de Arnhemsche Courant op 11 augustus 1915. In de jaren dertig wordt bloedroes een gangbaar woord. In 1933 schrijft De Tijd bijvoorbeeld al over de ‘bloedroes der nazi’s, die door de straten trokken, ongehinderd zingend: ‘Bloed, bloed, bloed, moet vuistendik vloeien.’ Maar dan in het Duits natuurlijk. Elders is (in 1935 al) sprake van de ‘bloedroes van Goering’ en ‘de fascistische bloedroes’. In de jaren veertig lijken de fascisten het woord te adopteren, maar dan om te verwijzen naar de ‘bolsjewistische bloedroes’.
Misschien wel daarom lijkt het woord na 1945 abrupt te verdwijnen. Was het taboe, werd het misschien beschouwd als een naziterm? Nadien is het woord decennialang nog maar sporadisch te vinden. Tot het een paar jaar geleden weer geregeld in de literatuur begon op te duiken. En mede door de romantitel Bloedroes zou het woord wel weer eens courant kunnen gaan worden. Maar of we daar blij mee moeten zijn…
Geef een reactie