Wie is Jan en alleman?

Heel wat kleurrijke figuren in onze taal heten Jan: Jantje Contantje, Jan Krediet, Jan Soldaat, Jan met de pet en niet te vergeten Jan-met-de-korte-achternaam. Jan is lang een van de gewoonste Hollandse mannennamen geweest. Veel van die Jannen zijn in de afgelopen decennia uit onze taal verdwenen, zoals Jan Weetal (een wijsneus) en Jantje zonder erg (een onnozale hals). Daarentegen kennen we de uitdrukking Jan en Alleman nog wel.

Waarschijnlijk ligt hieraan een historische figuur ten grondslag. De uitdrukking is z’n carrière in het Nederlands als Jan Alleman begonnen en de godfather van de Nederlandse Uitdrukkingen, P.J. Harrebomée, weet te melden dat toen ene Jan Alman uit Vlissingen ‘zich, den 6 April 1572, tegen den Spanjaard te wapen stelde’ het gerucht ging dat ‘alle man zich wapende’. Zo werd Jan Alleman vanzelf Jan en Alleman (iedereen), werd de Spanjaard zelfs verslagen en hadden wij er weer een uitdrukking met Jan bij. Het staat echter niet vast dat Harrebomée het met dit verhaal aan het juiste eind had.