Januari is de tijd voor de traditionele nieuwjaarsborrel. ‘Bij den borrel wordt nimmer zoetigheid, doch altijd iets hartigs gepresenteerd’, schrijft een etiquetteboek voor de Tweede Wereldoorlog. Zoals bitterballen. Dat woord zou pas in 1961 zijn opwachting in de Dikke Van Dale maken. Het werd omschreven als een ‘bal die bij het bitteren wordt geserveerd’.
Nu wordt het werkwoord bitteren niet meer gebruikt, maar ooit stond het voor het drinken van bittertjes, dat wil zeggen borreltjes. Bittertje is afgeleid van bitter (een scherpe, onaangename smaak veroorzakend), dat al meer dan duizend jaar geleden werd afgeleid van het werkwoord bijten (‘de tanden in iets zetten’). Een bittertje is dus met recht een ‘drink met een bite’. Na de oorlog raakten de bitterballen ingeburgerd. Zelfs zo, dat een naoorlogs etiquetteboek aanwijzingen gaf over het nuttigen ervan: ‘Bitterballen bij de borrel hapt men in één keer van een prikkertje, nadat men het hapje eerst eventueel door de mosterd heeft gehaald.’
Geef een reactie