antipluralisme

geplaatst in: Woord van de dag | 0

Onder de angstaanjagend groot geblokletterde titel Populisme presenteert Trouw vandaag een interview met de Princetonhoogleraar politieke wetenschappen Jan-Werner Müller. Aanleiding is de opkomst van politici als Trump, Le Pen en Wilders, die zeggen ‘het volk’ te vertegenwoordigen en ten strijde trekken tegen de door hen zelf benoemde politieke elite.

In het artikel valt een term die de afgelopen dagen ook in andere kranten te lezen is geweest: antipluralisme. ‘Populisme drijft op een kunstmatig onderscheid tussen het volk en de elite en gaat altijd gepaard met antipluralisme. Dat wil zeggen: populisten eisen het morele monopolie op om als enige de vertegenwoordigers  te zijn van “het volk”, ook wel “de zwijgende meerderheid” genoemd.’

Vorige week viel die term ook al, toen in NRC en de Volkskrant, en ongetwijfeld is het woord nog wel wat ouder: anti- is immers een zeer productief eerste woorddeel. Dat antipluralisme nu pas opvalt, komt doordat het een (politiek) begrip lijkt te gaan worden. En als begrip, als term, is antipluralisme méér dan zomaar een woordvorm: het is mogelijk een verklaringsbehoeftige kandidaat voor het woordenboek.

Dankzij de socioloog Theodor Adorno weten we sinds de Tweede Wereldoorlog dat het uitsluiten van minderheden een van de kenmerken is van het fascisme. Als Jan-Werner Müller het populisme van vandaag antipluralistisch noemt, suggereert hij in feite dat dit populisme een tikje fascistisch is.

Het antipluralisme van populisten impliceert dat zij groepen uitsluiten. Wat Wilders betreft, klopt dat wel. Of in elk geval: een beetje. Met zijn minder, minder-uitspraak heeft Wilders zich immers al eens openlijk van zijn antipluralistische kant laten zien. Tegelijkertijd heeft Wilders – dat moet je hem nageven – ook weleens gezegd dat hij geen problemen heeft met mensen met een migratieachtergrond die geïntegreerd zijn (en die zich dus aangepast hebben aan de dominante autochtone Nederlandse cultuur).

Misschien is dat ook wel hét kenmerk van het huidige populisme in Europa en Amerika: het is antipluralistisch, maar misschien (nog) niet in een extreme vorm. Het is een dubbeltje op zijn kant, het kan dus allemaal nog twee kanten op gaan.

Één ding is zeker, van het populisme zijn we zo een, twee, drie nog niet af. De kans is daarom groot daarom groot dat ook het woord antipluralisme de komende tijd wel vaker zal vakken, vooral in de kritiek op het populisme.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *