Wijntje en trijntje, het was in de 17de eeuw al net zo’n berucht stel als de combinatie drank en vrouwen nu is: wie zich overgaf aan wijntje en trijntje, ging zich te buiten aan drank en seks. Of, zoals Van Dale netjes uitlegt: van wijntje en trijntje houden betekent ‘graag drinken en vrijen’. Maar eigenlijk gebruiken we die uitdrukking nauwelijks meer. Van wijntje en trijntje houden is een tikje archaïsch.
Geen wonder dat Jeroen Dijsselbloem onlangs een ándere uitdrukking gebruikte toen hij in een interview Zuid-Europese landen opriep tot begrotingdiscipline. In een vraaggesprek met de Frankfurter Allgemeine zei hij een tikje suggestief niet te verwachten dat hijzelf bij de ECB zou kunnen aankloppen voor financiële steun als hij al zijn geld had opgemaakt aan drank en vrouwen (‘Ich kann nicht mein ganzes Geld für Schnaps und Frauen ausgeben und anschließend Sie um Ihre Unterstützung bitten.’)
Geld aan drank en vrouwen opmaken/uitgeven staat niet in Van Dale. Nog niet. Want deze uitdrukking hoort daar – zeker na de omstreden uitspraak van Dijsselbloem – natuurlijk net zo goed in als van wijntje en trijntje houden. Geld aan drank en vrouwen uitgeven mag op het eerste gezicht synoniem zijn met van wijntje en trijntje houden, maar betekent in feite meer in het algemeen ‘geld verbrassen’.
Wijntje en trijntje
Voor zover ik kan achterhalen is de uitdrukking van wijntje en trijntje houden voor het eerst lexicografisch opgetekend door Carolus Tuinman in De oorsprong en uitlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden … (1726). Niet letterlijk overigens, want Tuinman schrijft: ‘daar zyn’er maar al te veel, die Wijntje en Trijntje te zamen voegen’. Dat suggereert echter wel dat van wijntje en trijntje houden in 1726 al een bekende woordcombinatie moet zijn geweest. In het anonieme gedicht ‘Den koddigen opdisser’ (1678) worden wijntje en trijntje inderdaad in één adem genoemd, zij het niet in de nu canonieke combinatie van wijntje en trijntje houden.
Drank en vrouwen/vrouwen en drank
De combinatie drank en vrouwen in zinsneden als zijn geld aan drank en vrouwen uitgeven is veel nieuwer. Pas in de loop van de 20e eeuw is deze combinatie courant geworden, maar ze komt al wel in de 19de eeuw voor. Zo schrijft een Surinaamse krant in 1872 over ambtenaren dat zij zich ‘aan drank en vrouwen te buiten gaan’. In de 19de en de 20ste eeuw is de variant vrouwen en drank trouwens ook nog heel gewoon. Kranten schrijven over mensen die ‘hun genoegen zoeken bij vrouwen en drank’ (1875) of die ‘vergetelheid bij vrouwen en drank’ (1890) vinden, over iemand ‘die ten onder is gegaan aan vrouwen en drank’ en over imams die ‘in gebed voorgaan en waarschuwen tegen vrouwen en drank’ (1994). De voorkeursvariant drank en vrouwen noemt, net als in wijntje en trijntje, de alcohol echter als eerste.
Dankzij de tweede emancipatiegolf (jaren zestig, zeventig) kennen we trouwens ook de variant drank en mannen. Getuige de vijf of zes voorkomens in de historische krantendatabank Delpher gaan daar echter maar heel weinig vrouwen aan te gronde.
Geef een reactie