NRC schrijft vandaag dat een trein die vrijdag bij station Ede-Wageningen is ontspoord, bewust van het spoor werd ‘afgestuurd’. Dat is vrij uniek, zo schrijft de krant, want ‘volgens ProRail gebeurt het niet vaak dat een trein bewust wordt ontspoord.’
‘Wordt ontspoord’? Dat zal wel spoorwegvaktaal zijn, maar gewone stervelingen gebruiken ontsporen nog altijd als een onovergankelijk werkwoord. Zij zouden dus zeggen dat Prorail de trein ‘bewust heeft laten ontsporen’.
Een trein laten ontsporen is vrij ongebruikelijk, voegt een spoorwoordvoerder eraan toe, maar de spoorwegen beschikken wel over middelen om zo’n ontsporing bewust te veroorzaken. Op het spoor zijn namelijk, als laatste redmiddel bij dreigende rampen, zogeheten ontspoortongen aangebracht. Volgens de NOS zijn ontspoortongen ‘onvolledige wissels’, die worden geactiveerd als een trein ‘vanaf een zijspoor onbedoeld het hoofdspoor’ dreigt op te rijden.
Ontspoortong debuteert vandaag weliswaar in de media, maar het fenomeen kenden we al, maar dan onder de naam derailleertong. Van Dale omschrijft derailleertong als een ‘tong (een verschuifbare, spits toelopende rail bij het begin van een wissel) om op een bepaalde plaats een wagen te doen ontsporen’. Volgens het Spoorwegwoordenboek is ontspoortong thans de bekendste term voor het fenomeen, dus eigenlijk zou derailleertong in Van Dale gezelschap moeten krijgen van ontspoortong, welk woord dan als centrale term zou moeten worden omschreven, terwijl derailleertong zou moeten worden gedemoveerd tot perifere term.
Volgens het Spoorwegwoordenboek heet zo’n ontspoortong trouwens ook wel een derailleer– of ontspoorwissel. Evenmin als derailleertong en ontspoortong zijn die twee woorden de afgelopen 25 jaar in een Nederlandse krant te lezen geweest. Geen van deze termen is dus algemeentalig en als ze een plaatsje in Van Dale verdienen, moeten ze in elk geval worden gelabeld als typisch spoorwegtaal.
Geef een reactie