dysthanasie

Wat euthanasie is, weten we allemaal. Maar weet u ook wat dysthanasie betekent?

Dat woord figureert vandaag in een Volkskrant-artikel over een zelfdodingspoeder (een nieuw woord, een doorzichtige samenstelling: poeder waarmee iemand met een verlangen naar zelfeuthanasie zichzelf kan doden). In dat artikel presenteert psycholoog René Diekstra een tegenstander te zijn van het beschikbaar stellen van het zelfdodingspoeder. Volgens hem kan het middel ‘de deur open zetten voor een dood in ‘dysthanatische omstandigheden’.

Hij licht dat begrip meteen toe: ‘De oud-Griekse betekenis van het woord euthanasie is ‘goede dood’, het tegenovergestelde daarvan is dysthanasie oftewel een ‘slechte dood’. Daarvan kan sprake zijn ‘als mensen te redden waren geweest, als ze met de juiste hulp nog een zinvol leven hadden kunnen leiden. Om te zien of sprake is van euthanatische omstandigheden kun je niet zonder deskundigen. Die staan met zo’n middel buitenspel, er is geen waarborg dat het leven echt voltooid was.’

Zoals eufemisme en dysfemisme taalkundig gezien elkaars tegenpolen zijn, zo is ook dysthanasie lexicaal gesproken de tegenhanger van euthanasie. Het woord is weliswaar niet helemaal nieuw in onze taal, maar bekend is het ook bepaald niet. De voorlaatste keer dat het in een Nederlandse krant figureerde was in 1994. Toen schreef een NRC-lezer in reactie op een artikel van verpleeghuisarts Bert Keizer: ‘Gelukkig bestaat er voor het sterven van een slechte dood een prachtig woord: dysthanasie. Dit woord vinden we reeds bij de eveneens door Keizer bewonderde Plato. Deze hanteert het in zijn Politeia, wanneer hij kritiek levert op de arts en gymnastiekleraar Herodicus van Selymbrië vanwege diens behandeling van chronische aandoeningen en zijn neigingen het sterven van chronische patiënten door voortdurende behandeling te rekken en zodoende ‘zwaar te maken’.’

De NRC-lezer voegt er nog aan toe dat het woord vroeger blijkbaar wel bekend was bij artsen, maar nu niet meer: ‘Het is de ironie van het lot dat dysthanasie als lemma nog wel voorkomt in de editie uit 1963 van Pinkhof Geneeskundig Woordenboek, maar gezien de editie uit 1992 ieder bestaansrecht lijkt te hebben verloren, terwijl het natuurlijk thuishoort in de kritische vocabulaire van arts en patiënt.’

Dat Diekstra het woord nu herintroduceert in het debat over zelfeuthanasie, betekent dat woordenboeken dysthanasie (en de afleiding dysthanatisch) ook maar weer eens uit de mottenballen moeten halen.