Een paar tientjes extra per maand, zou dat het leven mooier maken? Trouw stelde zo’n soort vraag onlangs aan haar lezers en publiceert vandaag een aantal antwoorden. Een daarvan luidt:
De verhoging die door Rutte vijf jaar geleden is toegezegd is reeds met ham en gram opgegeten door de verhoging van het btw-tarief en de inflatie.
Met ham en gram, wat een leuke uitdrukking! Ze is niet eerder aangetroffen in een Nederlandstalige krant en staat niet in het woordenboek, maar is ze ook werkelijk nieuw? Dat niet. In een paar 19de-eeuwse bronnen treffen we deze uitdrukking nog aan. Zo schrijft de van huis uit Friese classicus T.J. Halbertsma in 1862 in een recensie in De Gids:
Wel is waar slaat ons publiek, dat alle gevoel voor taal verloren heeft , als een gulzige hond alles wat men het voorzet met ham en gram naar binnen en laat het zich de meest on-Hollandsche uitdrukkingen welgevallen, die het dagelijks slikken moet, maar dit geeft nog niemand het recht om van die onverschilligheid gebruik te maken, en minder keurig op zijne uitdrukkingen te zijn.
Met ham en gram blijkt een vernederlandsing te zijn van mei ham en gram in het Fries (ook wel mei him en grim). De uitdrukking is een variant op met huid en haar in de betekenis ‘geheel en al’. Er zijn in het verleden veel varianten van met huid en haar in omloop (geweest), zoals met hom en kuit en met hoot (=hoofd) en poot. De meeste daarvan zijn uit het Nederlands verdwenen, maar soms komt er dus opeens eentje terug in de krant. Een zo’n vindplaats wil overigens nog niet meteen zeggen dat zo’n uit het Fries vernederlandste uitdrukking in Van Dale hoort.
Definitie
met ham en gram (uitdrukking) geheel en al, synoniem helemaal, met huid en haar, vernederlandsing van Fries mei ham en gram
Geef een reactie