hersenmist

Afgelopen zaterdag schreef NRC over de naweeën van covid bij sommige patiënten:

een (…) lange achtbaan aan klachten – de ene dag is het spierpijn, dan weer misselijkheid, druk op de borst, gewrichtspijn of hartkloppingen. Er is plotseling opdoemende hersenmist, een piep in zijn oor, tintelende ledematen, problemen met praten, stemmingswisselingen.

Hersenmist is een metafoor die je de afgelopen decennia zeer sporadisch aantrof. Zo typeerde iemand in 1985 in Het Parool een lichte dementie als hersenmist.

2020 zal waarschijnlijk de taalgeschiedenis ingaan als het jaar waarin hersenmist zich ontwikkelde van een verwaarloosbare gelegenheidsmetafoor tot een – laten we zeggen – medisch lekenbegrip. In september werd het woord voor het eerst genoemd in verband gebracht met covid. In de Volkskrant stond op 28 september een artikel over de ontstekingsschade die covid veroorzaakt in de hersenen, niet alleen bij ernstig zieke patiënten, maar zelfs bij mensen die slechts lichte klachten hebben:

Het brein heeft een eigen immuunsysteempje, dat op een lage stand staat ingesteld om te voorkomen dat de afweer te snel geprikkeld raakt en schade aanricht. Maar kennelijk weet het virus dat hersenimmuunsysteem toch van zijn stuk te krijgen (…) Dat kan mogelijk een verklaring bieden voor ‘lange covid’, het fenomeen waarbij patiënten die vaak niet eens zo ziek zijn geweest nog maandenlang last houden van geheugenverlies, hoofdpijn, extreme vermoeidheid en ‘hersenmist’, een vaag gevoel in het hoofd.

Zowel lange covid als hersenmist blijken te verwijzen naar een artikel van 1 september in The Lancet. Dat betekent dat hersenmist in dit geval geen originele Nederlands metafoor is, maar een vertaling van brain fog, volgens de Cambridge Dictionary ‘a condition in which you cannot think clearly of pay attention to things in a satisfactory way. Voorheen werd brain fog nogal eens vertaald als hersennevel, dat vervolgens omschreven werd als mentale vermoeidheid.

Definitie

hersenmist (de, g.mv) hersennevel; vertaling van Engels brain fog

hersennevel (de, g.mv.) cognitieve stoornis, gekenmerkt door concentratieproblemen, een gebrekkig werkend geheugen, moeite met het vinden van woorden om gedachten en gevoelens exact te verwoorden en een algeheel gebrek aan mentale helderheid, synoniem hersenmist

lange covid (de) verschijnsel dat mensen die een covidinfectie hebben doorgemaakt nadien nog allerlei vage klachten hebben, waaronder chronische vermoeidheid en concentratieproblemen, vertaling van Engels long covid