techfeodalisme

In NRC staat vandaag een interview met de Leide hoogleraar Digitalisering en de Democratische Rechtsstaat Reijer Passchier. Die constateert dat de macht van grote techbedrijven steeds groter wordt en zelfs de macht en soevereiniteit van individuele staten dreigt te overvleugelen. In zijn net verschenen boeke De vloek van Big Tech schrijft hij dat grote techbedrijven op feodale wijze staten en hun burgers aan zich onderwerpen:

We zijn, schrijft Passchier, ‘hard op weg terug naar de Middeleeuwen” met een nieuw ‘feodaal stelsel van tech-adel’.

Door de technologische vooruitgang worden we volgens hem teruggeworpen naar het middeleeuwse machtsysteem van het feodalisme. Passchier heeft het over techfeodalisme.

Dat woord is weliswaar nieuw in ons taalgebied, maar herinnert aan de Engelse term technofeudalism die een jaar of twee geleden een paar keer in de media figureerde dankzij de verschijning van een boek met die titel van de geruchtmakende Griekse econoom en politicus Yanis Varoufakis. Passchier:

‘Ik gebruik feodalisme als een metafoor om de hedendaagse verhoudingen te begrijpen. We leven nu nog erg in het narratief dat technologie en innovatie gelijkstaan aan vooruitgang. Maar institutioneel gezien is er een enorm verval, gaan we terug naar een systeem dat we juist eeuwenlang bevochten hebben. Het monopolie van de soevereine staat om wetten te maken, wordt ondermijnd op een wijze die misschien nog wel ingrijpender is dan wat er in de Middeleeuwen gebeurde.’

Techfeodalisme oftewel technofeodalisme is volgens Passchier – en overigens ook volgens Varoufakis – een nog schadelijker vorm van feodalisme dan het leenstelsel uit de middeleeuwen toen leenheer en leenman in elk geval een min of meer persoonlijke betrekking hadden:

De grote techbedrijven delen ‘minder het lot’ van burgers en ‘staan verder van hen af’ dan de oude adel. ‘Eigendom heeft een absoluut karakter gekregen. Wie iets bezit, hoeft in beginsel daarover geen verantwoording af te leggen aan anderen. Dat volgt direct uit het moderne eigendomsrecht. Daarmee staan degenen zónder eigendom nog veel zwakker dan de leenmannen van vroeger.’

Techfeodalisme is een bijzonder soort bedrijfsfeodalisme, een woord dat in 2012 al zijn debuut maakte.

Definitie

techfeodalisme (het, g.mv.) economisch systeem dat zich kenmerkt doordat techbedrijven hard- en software beschikbaar stellen waarvan gebruikers – organisaties en individuen – volledig afhankelijk worden, zowel sociaal als professioneel, en daarmee hun macht vergroten tot almacht