öztürkisering

Aboutalisme, balkenendenorm, bosbelasting, dreestrekker (en de uitdrukkingen vadertje Drees en van Drees trekken), fortuynisme, lucaskind, melkertbaan, de nacht van Schmelzer, schaapmannetje, verwildersen, vogelaarwijk, zalmnorm en zalmsnip – dat zijn zo ongeveer de taalvormen in Van Dale die gevormd zijn met of op basis van de naam van een Nederlandse politicus. Misschien ontbreken er in dit rijtje nog een paar interessante politieke eponiemen (woorden en uitdrukkingen die afgeleid zijn van of gevormd zijn met de naam van een politicus), zoals een Boekesteintje/Sylvanaatje/Wiebesje doen, het kwartje van Kok, verrutting of belubberen. Mocht u suggesties hebben, dan kunt u die kwijt in het commentaarveld.

Bovendien moet dit lijstje misschien binnenkort worden aangevuld met öztürkisering. In Elsevier schrijft columnist Gerry van der List deze week namelijk over ‘de onheilspellende öztürkisering van de Nederlandse politiek’.

Öztürkisering is gebaseerd op de naam Selçuk Öztürk, een parlementariër van de populistische partij DENK (Turks voor ‘gelijkwaardig’), die, aldus Elsevier, ‘wel erg sterk de indruk wekt te fungeren als een verlengstuk van de Turkse regering’:

In plaats van te streven naar parlementaire meerderheden voor de eigen voorstellen volstaat zij met het preken voor eigen parochie.

Öztürk heeft zich de laatste jaren doen kennen als een parlementariër die zich niet al te veel gelegen laat liggen aan de parlementaire mores, het parlementaire taalgebruik en – meer in het algemeen – de in de oude vertrouwde, prepopulistische westerse democratie geldende basale fatsoensnormen:

Zo vergeleek de onbehouwen straatvechter PVV-leider Geert Wilders met ‘een tumor in het hoofd’ en betichtte hij Lodewijk Asscher (PvdA) als vicepremier van ‘stasi-praktijken’. Het lijkt er niet op dat zijn achterban hem dit erg kwalijk neemt. DENK staat in de opiniepeilingen op een flinke winst. Zo dreigt een öztürkisering van de vaderlandse politiek.

Kort gezegd bedoelt Van der List met öztürkisering zoiets als verruwing in de politiek, overtreding van politieke en maatschappelijke fatsoensnormen door politici, m.n. in het taalgebruik en bij de bejegening van politieke tegenstanders. Een aardig voorbeeld hiervan is te vinden in een recent debat waarin Öztürk voorstelt bepaalde Nederlanders te verbannen naar een (in zee aan te leggen) xenofobeneiland.

Öztürkisering heeft een uitgesproken negatieve betekenis en bijklank. In dat opzicht is het woord vergelijkbaar met belubberen, een op 12 oktober 1983 door PvdA-er Marcel van Dam van de naam van oud-premier Ruud Lubbers afgeleid synoniem voor belazeren en bedonderen.

Als Öztürk volhardt in zijn onparlementaire optreden, kan een woord als öztürkisering – of het werkwoord öztürkiseren dan wel een zelfstandig naamwoord als öztürkisme (een met de parlementaire mores strijdige bejegening door of uitspraak van een Kamerlid in het parlement) – ingeburgerd raken. Maar het is evengoed mogelijk dat öztürkisering niet meer dan een hapax (een eenmalig gebruikt woord) blijkt te zijn. Politici zijn namelijk vaak nog vluchtiger dan nieuwe woorden.

Definitie

öztürkisering (v, g.mv.) overtreding van politieke en maatschappelijke fatsoensnormen door politici, m.n. in het taalgebruik en bij de bejegening van politieke tegenstanders, genoemd naar DENK-politicus Selçuk Öztürk (1972)