Minister Stef Blok lag de afgelopen dagen zwaar onder vuur, onder meer omdat hij Suriname een failed state heeft genoemd. Niemand heeft Blok echter bekritiseerd omdat hij, als minister van een Nederlandstalig land, een Engelstalige term heeft gebruikt. Dat is een lacune in het koor der kritiek.
Failed state wordt in de Nederlandstalige media namelijk geregeld vertaald als ‘mislukte staat’. Ook wordt soms de ‘vertaling’ faalstaat gebruikt. Waarom heeft Blok niet een van die termen gebruikt?
Blok koos niet voor mislukte staat, noch voor faalstaat, maar voor failed state. Die term staat (sinds oktober 2017) in de Dikke Van Dale, maar hij is bijvoorbeeld nog niet in de Oxford English Dictionary te vinden. Is failed state in het Engels wellicht geen begrip? En is het een vooral in het Nederlands gebruikte term?
Nee, en failed state is ook geen nieuw begrip. Het Nederlands heeft in 1993 kennisgemaakt met de term failed state. In dat jaar gebruikte de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties Boutros Ghali (1922-2016) deze term, onder meer ter aanduiding van Somalië.
De term is echter ouder. Volgens de Britse krant The Guardian dateert de term uit 1992. In dat jaar verscheen in het Amerikaanse diplomatietijdschrift Foreign Policy een artikel getiteld ‘Saving Failed States’. Misschien is failed state in dat jaar wel een begrip geworden in de diplomatie, maar de woordgroep zelf is ouder. Zo werd Cyprus in 1991 een ‘failed state’ genoemd. In 1987 werden – in verband met de Koude Oorlog – sommige Europese landen ‘failed nation states’ genoemd. Laten we het er maar op houden dat failed (nation) state dateert uit het laatste kwart van de 20e eeuw.
De term wordt op verschillende manieren gebruikt. Weliswaar staat de term niet in de Oxford English Dictionary, maar in de Oxford Online Reference is de term wel te vinden. Daar wordt failed state omschreven als:
A nation or comparable administrative jurisdiction in which essential infrastructure, including health services, law enforcement, and other necessities for collective and personal health and safety, has broken down because of lawlessness and anarchy. A sharp rise in all or most indicators of population ill health and premature death occurs in failed states.
Vooral in het volkenrecht wordt de term in deze betekenis gebruikt. De typering van een land als failed state dient voor organisaties die actief zijn op het gebied van volkenrecht, zoals de Verenigde Naties, als legitimering van (militaire of humanitaire) interventies.
Blok gebruikte de term in een meer algemene betekenis: een staat die zichzelf te gronde richt, bijvoorbeeld door het ontbreken van een goed functionerend centraal gezag, door economisch wanbeleid door de regering e.d.
In die wat zwakkere betekenis worden ook mislukte staat en faalstaat meestal gebruikt. Zo werd faalstaat in 2010 op Twitter gebruikt ter aanduiding van Griekenland en in 2016 in De Morgen figureerde het woord zelfs ter aanduiding van België.
Faalstaat lijkt wat minder beladen te zijn dan failed state. Als Blok Suriname in z’n moerstaal een faalstaat had genoemd, was hij met dát aspect van zijn onhandige opmerkingen misschien net wat beter weggekomen dan met de veel beladener typering failed state. Bovendien zou de internationale pers wellicht minder aangeslagen hebben op faalstaat dan op failed state. Kortom, zelfs voor een minister van Buitenlandse Zaken is oorspronkelijk Nederlands soms te prefereren boven geleende termen.
Geef een reactie