nanoscoop

Het komt niet elke dag voor dat je de krant openslaat en daarin een krantenkop met een nieuw woord aantreft waarvan je meteen weet dat je het vroeg of laat in het woordenboek zult kunnen opzoeken. Maar vanochtend is dat het geval: NRC Next kopt naar aanleiding van de bekendmaking van de Nobelprijswinnaars scheikunde: ‘Eindelijk, de microscoop is een nanoscoop geworden’.

Strikt genomen debuteerde nanoscoop gisteren al in de krant. Toen schreef het grote broertje van NRC NEXT namelijk: ‘De Nobelprijs voor de Scheikunde is voor Eric Betzig (1960), Stefan Hell (1962) en William Moerner (1953). Zij krijgen de prijs voor de ontwikkeling van de fluorescentiemicroscoop. “Daarmee werd de microscoop een nanoscoop”, zei de woordvoerder van het Nobelcomité vanmorgen bij de bekendmaking in Stockholm. De microscoop werd beperkt door de golflengte van het licht. De details waarmee “leven” zichtbaar wordt zijn kleiner. De twee Amerikaanse en de Duitse prijswinnaar hebben de grens definitief doorbroken. Zij konden zenuwverbindingen en grote moleculen in levende cellen zichtbaar maken’ (NRC Handelsblad, 8-10-2014)

Uit dit bericht kunnen we opmaken dat de nanoscoop eigenlijk niets anders is dan een microscoop, maar dan wel een microscoop waarmee heel kleine details en organismen kunnen worden waargenomen. Veel kleinere details althans dan details van 200 nanometer die tot nu toe door lichtmicroscopen worden waargenomen.

Laten we aannemen dat nanoscoop een niet/wetenschappelijke naam is voor een microscoop waarmee details kleiner dan 200 nm kunnen worden waargenomen. De Nobelprijswinnaars hebben namelijk technieken ontwikkeld om met behulp van een fluorescentiemicroscoop waarnemingen te doen van details van kleiner dan 200 nm. Ook dat woord, fluorescentiemicroscoop, is trouwens nog vrij onbekend. Het staat althans nog niet in Van Dale. Het is een microscoop die wordt gebruikt voor het bestuderen van preparaten die gekleurd zijn met een fluorescerende kleurstof.

Een ander woord dat zeker ook een serieuze kandidaat is voor vermelding in Van Dale, is nanoscopisch. Sinds 1999 wordt dat woord nu en dan aangetroffen ter aanduiding van iets heel kleins: ‘nanoscopisch metallisch kwik’ bijvoorbeeld.