In De Volkskrant stond gisteren een uitgebreid profiel van de Franse minister-president Édouard Philippe. Zijn populariteit is de afgelopen maanden enorm gestegen en daarom vormt hij nu een politiek gevaar voor Macron, die het verwijt heeft gekregen dat hij tijdens corona ‘met zijn oorlogsretoriek wel erg geforceerd presidentieel probeerde over te komen’:
‘Churchillien’ noemde zijn eigen entourage een van zijn coronatoespraken.
Bij dat tot dusver onbekende werkwoord kun je je meteen wat voorstellen, als je althans de bekende ‘Bloed, zweet en tranen’-toespraak voor ogen staat die Winston Churchill aan het begin van de Tweede Wereldoorlog hield:
I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat. We have before us an ordeal of the most grievous kind. We have before us many, many long months of struggle and of suffering.
Churchillien is dus een bijvoeglijk naamwoord met de betekenis: met de allure van Churchill of (ongunstiger) Churchill nabootsend. Daar kunnen we in het Nederlands niets mee, maar door de de twee i’s en l’en achter elkaar in dit woord, kun je churchillien gemakkelijk verkeerd lezen als churchillen. Dat werkwoord moet je weleens in cryptogrammen invullen bij de omschrijving ‘relaxen als een Britse staatsman’ of ‘lekker ontspannen met de Engelse oorlogspremier’, maar in het Engels komt het werkwoord churchilling ook weleens voor in de betekenis ‘een theatrale toespraak houden’. In schriftelijke Nederlandse bronnen hebben we churchillen in die betekenis (nog) niet aangetroffen, maar al voor de Tweede Wereldoorlog werd het werkwoord churchillen wel gebruikt in een andere, veel ongunstiger betekenis, zo blijkt uit 1934 een artikel in De Tijd:
Churchillen is het uitstellen van eigenlijk verplichte uitgaven of stortingen tot “later”.
In welke betekenis het werkwoord ook gebruikt wordt, het is een vernoeming naar een persoon en dus een eponiem. Aan Churchill hebben we trouwens al diverse taalvormen te danken, zoals business als usual, finest hour en IJzeren Gordijn en in feite ook het woord V-teken. Daar zou churchillen mooi bij passen, maar dan moet churchilling eerst wel vertaald worden.
Definitie
churchillen (onovergankelijk werkwoord; churchilde, h. gechurchild) als staatsman een theatrale toespraak (tot het volk) houden, m.n. bij rampspoed en pestilentiën; genoemd naar de Britse conservatieve staatsman Sir Winston Churchill (1874-1965), die van 1940 tot en met 1945 als premier zijn land diende
Geef een reactie