Wie zijn (taal)geschiedenis niet kent, denkt al snel dat iets wat hijzelf niet kent nieuw is. Zo hoorden we vandaag in het programma ‘De Taalstaat’ dat warmhartigheid is uitgeroepen tot ‘nieuw Nederlands woord’:
‘Warmhartigheid‘ is gekozen tot nieuw Nederlands woord. Volgens het Nederlandse publiek, dat twee weken lang kon stemmen, omschrijft het woord het beste de band die ontstaat wanneer twee onbekenden naar elkaar omkijken.
Het woord blijkt de winnaar te zijn van een door het Genootschap Onze Taal en het Oranje Fonds georganiseerde ‘zoektocht om een leemte in onze taal op te vullen’.
Volgens de initiatiefnemers was er namelijk nog geen goed woord voor wat er gebeurt als twee mensen die elkaar niet kennen naar elkaar omkijken en er een voelbare band ontstaat.
Woorden als affiniteit, aantrekking, sympathie, betovering volstaan kennelijk niet voor de omschreven toestand, maar soit: hoe meer woorden, hoe meer vreugd. De hamvraag is natuurlijk: is warmhartigheid echt een ‘nieuw woord’?
Nee, natuurlijk niet. Warmhartig staat gewoon in de Dikke Van Dale en warmhartigheid is daarvan een regelmatige afleiding die met het achtervoegsel –heid is gevormd. Warmhartigheid kun je dan ook al vroeg in de 19de eeuw aantreffen en rond 1900 figureerde het woord zelfs in een kant-en-klare tegeltjeswijsheid:
Barmhartigheid, zonder warmhartigheid, is armhartigheid.
Warmhartigheid is dus allerminst een nieuw woord, maar in het persbericht staat nog meer dat de aandacht trekt:
Het woord warmhartigheid, dat afgeleid is van barmhartigheid, …
Nou hebben veel morfologen, lexicografen en andere taalkundigen doorgaans een heel groot hart voor alles wat onze woordenschat betreft, maar dat warmhartigheid zou zijn ‘afgeleid’ van barmhartigheid, is klinkklare quatsch. Warmhartigheid is ‘afgeleid’ van warmhartig en mogelijk ‘geïnspireerd op’ – of ‘gevormd naar analogie van’ – barmhartigheid.
Een oude brombeer zoals schrijver dezes ziet zulke onzorgvuldige formuleringen – een ‘nieuw woord’ dat geen nieuw woord, een ‘afleiding’ die geen afleiding is – met lede ogen aan. Juist van een deskundige instantie als het Genootschap Onze Taal verwacht je dat ze de lezers/luisteraars niet op kleuterniveau voorlichten, maar integendeel op een volwassen manier correct geformuleerde informatie verschaffen.
KARADAG Abdulkadir
Geachte,
Warmhartigheid is een Duits woord: Warmherzigkeit, die.
Als dat niet het geval is, kan ik op zijn minst zeggen of schrijven dat het woord in Duits wel gebruikd wordt. In het Nederlands heb ik dit nooit gehoord.
Met beleefde groeten
Mark Meekers
Geachte heer,
Ik ben er gelukkig mee dat het woord ‘warmhartigheid’ het tot ‘woord van het jaar’ werd gekozen.
Helaas stel ik vast dat het ten onrechte geclaimd is door mevrouw Katelijne Depoortere. Het woord stond reeds te lezen in volgende publicaties van de (Vlaamse) dichter MARK MEEKERS:
2016: Bodemloos Blauw: gedichten bij leven en werk van Marc Chagall, 1887-1985, uitgave: Uitgeverij P, Leuven, 2016, pagina 12: gedicht “Woonkamer”
2014: Leuven Gebeiteld, uitgave: Erasmushuis, Katholieke Universiteit Leuven, Leuven 2014, pagina 172 e.v.: gedicht en artikel “Kotmadam”
2009: Land van stand: “was Brabant maar dichterbij” (Erasmus), uitgave: Provincie Vlaams-Brabant, Leuven, 2009, pagina 26: gedicht “Kleinsteeds”
(2019: gedicht: “Teken” (niet gepubliceerd))
Poëtische groet van een brombeer.
Ton den Boon
Het woord warmhartigheid is inderdaad allesbehalve nieuw. Het was in de 19de eeuw zelfs doodnormaal. Zo is het onder meer te vinden in een vertaling uit 1811 van ‘De imitatio Christi’ van Thomas à Kempis.