discombobuleren

Trouw schrijft vandaag op de website over de recente voorjaarsmodeshow van Viktor & Rolf in Parijs. Het tijdschrift Vogue had die show een ‘discombobulating experience at the best of times’ genoemd en op zijn beurt schreef Trouw vooral over die tot de verbeelding sprekende typering van de modeshow. Onder de kop ‘Viktor & Rolf kunnen behalve ontwerpen ook heel goed discombobuleren’ schreef Trouw:

Je breekt bijna je tong over dit woord. Maar het betekent dan ook zoiets als ‘verwarring zaaiend’.

Discombobuleren maakt zo zijn entree in de Nederlandse media, al is het op Twitter al wel een keer te vinden in een tweet van de beroemde Judge Joyce, die op iemand reageerde dat ze ‘helemaal gediscombobuleerd’ was. Het Engelstalige origineel is wat bekender. onder meer als titel van de door Hans Zimmer gecomponeerde soundtrack van de film Sherlock Holmes uit 2009:

Het Engelstalige voorbeeld discombobulate staat overigens gewoon in de Engelse Van Dale, al kun je uit de Oxford English Dictionary opmaken dat discombobulate niet een heel gewoon Engelstalig woord is. Het serieuze Britse woordenboek typeert discombobulate als een humoristisch bedoeld Engelstalig woord. Nou wil het geval met humoristische Engelstalige woorden dat we ze in ons taalgebied graag overnemen. Van Monty Python herinneren we ons nog woorden als collywobbles (buikpijn), kiddiewink (klein kind) en hornswoggle (beduvelen), al lieten die zich niet zo gemakkelijke vertalen als discombobulate.

Alleen al om die reden zou discombobuleren weleens kunnen aanslaan als humoristisch synoniem van verwarring zaaien of in een toestand van verwarring brengen.

Het woord heeft trouwens een interessante geschiedenis achter de rug. Het werd begin 19de eeuw voor het eerst in de vorm van discomboberate of discombobricate gebruikt om mensen te persifleren die veel pompeuze, bombastisch klinkende Latijnser woorden gebruikten of woorden maakten met aan het Latijn ontleende suffixen. Het is mogelijk samengesteld van discompose (verwarren) en een zelfbedacht achtervoegsel dat destijds vaker werd gebruikt bij de vorming van humoristisch bedoelde, geleerd klinkende woorden voor doodgewone zaken, zoals absquatulate (‘m smeren) en bloviate (brallen).

Definitie

discombobuleren (overgankelijk ww.; discombobuleerde, heeft gediscombobuleerd) in verwarring brengen, verstoren, verwarring scheppen (bij …)