“Het is een wedstrijd wie de grootste moraalpaal heeft en vooral een partijtje wanstaltig altruïsme’, zo typeert cultuurtheoloog Frank G. Bosman in de Telegraaf van vandaag de burgerinititatieven om migranten uit Syrië en Eritrea te helpen.
Het is de eerste keer in de geschiedenis dat moraalpaal in een Nederlandstalige krant opduikt, maar op internet en vooral op de sociale media is moraalpaal eigenlijk al een tamelijk gewoon woord. We troffen het medio 2013 al een paar keer aan in berichten op weblog Geenstijl. Die gingen over moraalridders die bezwaar maakten tegen blote kunst (‘toen kreeg Zeeuws statenlid Arjan Beekman nog een wapperende moraalpaal in zijn reformatorische ballenknijper’) of tegen de overspelsite Ashley Madison.
Het woord werd al snel omarmd door reaguurders die actief zijn op websites van het TMG-concern en figureerde in 2014 en 2015 geregeld in berichten en commentaren op TMG-sites als Glamora.ma en Das Kapital. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat dit woord uit de TMG-stal vandaag juist in de Telegraaf zijn debuut maakt. Weliswaar in een quote van Frank G. Bosman, maar uit diens website blijkt dat ook hij geregeld TMG-sites als GeenStijl leest. Overigens kan hij ook elders vertrouwd zijn geraakt met moraalpaal, want dat woord is sinds 2014 ook geregeld te vinden geweest op Twitter.
De definitie van moraalpaal vereist nog wel een paar woorden. Letterlijk betekent moraalpaal ‘erectie die men krijgt wanneer men uiting geeft aan zijn morele verontwaardiging over een misstand e.d.’. Maar die letterlijke definitie is niet adequaat. Uit het gebruik van het woord blijkt namelijk dat ook vrouwen een moraalpaal kunnen krijgen. Zo twitterde iemand in 2014 over schrijfster Yvonne Kroonenberg: ‘De moraalpaal van Yvonne Kroonenberg is zo enorm dat ze met één klap heel 020 de Noordzee in kan swaffelen.’ Moraalpaal kan daarom beter worden gedefinieerd als een metafoor, namelijk als ‘metafoor voor de staat van opwinding waarin iemand komt te verkeren wanneer hij of zij publiekelijk uiting kan geven aan zijn of haar morele oordeel over een misstand of over andermans gedrag of uitingen’.