De vluchtelingendeal tussen Turkije en het Westen – er gaat geen dag voorbij of een krant wijdt er wel aandacht aan. Vandaag schrijftde Volkskrant erover onder de kop ‘Europa en de Turkse bazar-mentaliteit’. Steeds weer leeft namelijk de vrees voor opzegging van de vluchtelingendeal op en volgens Marcel Kurpershoek, voormalig ambassadeur in Turkije, komt dat door wat hij de Turkse ‘bazar-mentaliteit’ noemt.’
Bazarmentaliteit is geen nieuw woord, maar je moet wel erg ver terug in de Nederlandse pers om het woord te vinden. De vorige keer dat een krant het woord gebruikte, was in 2002. Toen schreef NRC over Azerbeidzjan: ‘Dit is geen markteconomie maar een bazareconomie, met een bazarmentaliteit.’ De keer dáárvoor dat het woord in een krant figureerde, was in 1993. Toen typeerde NRC een taxichauffeur als ‘het symbool van de speculatieve bazaar-mentaliteit die nu over Rusland waart’. Wie nog verder terug wil in de tijd, vindt het woord in 1981 in de Antilliaanse krant Amigoe, die wees op ‘de zogenaamde bazarmentaliteit die onder Perzen zo gewoon is’. Oudere vindplaatsen konden we zo snel niet opsnorren.
Tegenwoordig moeten we de naam van het oosterse (overdekte) marktplein spellen als bazaar. De correcte spelling is dus bazaarmentaliteit, maar interessanter is de vraag wat het woord betekent.
Daarvoor moeten we te rade gaan bij het Engels, want in die taal komt de pendant bazaar mentality al wat langer voor. Waarschijnlijk heeft het Nederlands bazaarmentaliteit geleend uit het Engels. In die taal blijkt bazaar mentality synoniem te zijn met souk mentality, wat ook weer niet zo verwonderlijk is, aangezien soek het Arabische woord is voor wat in het Perzisch een bāzār heet.Soekmentaliteit is trouwens nóg ongewoner in het Nederlands dan bazaarmentaliteit : we vonden het woord alleen in de roman De ruimte van Sololov van de onvolprezen schrijver Leon de Winter.
Uit de contexten van bazaar mentality en souk mentality in het Engels vormt zich wel een beeld van de betekenis van beide woorden. Ze verwijzen naar een mentaliteit van voor wat, hoort wat, een mentaliteit waarin alles onderhandelbaar is en iedereen zijn prijs heeft, terwijl onderlinge machtsverhoudingen en afhankelijkheden een bepalende rol spelen bij de totstandkoming van de prijs waarover voortdurend gemarchandeerd wordt omdat iedereen er steeds op uit is van elke transactie beter te worden. Geen transparante en eerlijke handel dus, en al helemaal geen fijne mentaliteit.
De strekking van het verhaal dat vandaag in de Volkskrant staat, is dat je je er eigenlijk niet door zou moeten laten besmetten, door die bazaarmentaliteit van Erdogan. Maar in de vluchtelingendeal tussen Turkije en Europa heeft Erdogan vooralsnog nu eenmaal de sterkste onderhandelingspositie en bepaalt Ankara, zoals Kurpershoek zegt, ‘door bluf, intimidatie en morele chantage’ de prijs die Europa knarsetandend moet betalen.
bazaarmentaliteit de (v) onderhandelingsmentaliteit die gekenmerkt wordt doordat partijen met elkaar marchanderen en hun onderlinge afhankelijkheid en machtsverhouding een bepalende rol laten spelen bij de onderhandelingen over de voorwaarden waaronder een deal wordt gesloten. Synoniem soekmentaliteit; English: bazaar mentality; souk mentality; Deutsch: Basarmentalität; Français: mentalité du souk/mentalité du bazar.
Geef een reactie