Waarom zetten we vroeger met Sinterklaas onze schoen bij de schoorsteen? Waarom lieten we onze kinderen hun verlanglijstjes voor Sinterklaas bij de schoorsteen leggen? Waarom zongen ze hun sinterklaasliedjes bij de schoorsteen?
Nou?
Omdat Zwarte Piet niet door de voor- of achterdeur, maar door de schoorsteen onze woonkamers binnen placht te komen! Zwarte Piet was namelijk altíjd al een schoorsteenpiet. Of zoals Youp van ’t Hek in Goede Woede schrijft: ‘Piet is nooit een neger geweest, maar dat weten al die politiek correcte Groenlinksers niet.’
Zwarte Piet mag in theorie dan altijd al een schoorsteenpiet geweest zijn, hij werd de laatste eeuw wel degelijk geblackfaced. Over het werkwoord blackfacen vind je binnenkort meer informatie op deze site, want in die ‘blackfacecultuur’ zit hem nu juist het probleem met Zwarte Piet.
Lexicografisch véél interessanter is op dit moment de vraag sinds wanneer Zwarte Piet schoorsteenpiet wordt genoemd. Volgens het ANW dateert de vroegste vindplaats van schoorsteenpiet uit 2015. In feite is het woord echter nog een jaartje ouder. In 2014 figureerde schoorsteenpiet al in Het vrolijke Sinterklaas-voorleesboek van Marianne Busser e.a. Ook in NRC Handelsblad viel het woord schoorsteenpiet al op 17 november 2014. Op een ‘Pietenfoto’ stonden, zo schreef NRC op die dag, ‘twee traditionele Zwarte Pieten flankeren één Schoorsteenpiet’. In de verkleinvorm schoorsteenpietje is het woord wat ouder. Supermarktketen PLUS moet in 2008 al schoorsteenpietjes (figuurtjes die Zwarte Piet voorstellen) hebben uitgedeeld: bij wijze van sinterklaasmarketing.
UPDATE: Als eigennaam is Schoorsteenpiet zelfs nóg ouder. Ewoud Sanders vermeldt in zijn NRC-column van 26 oktober 2016 dat Schoorsteenpiet (mét hoofdletter) al in november 2002 figureerde in een artikel in Trouw ter aanduiding van een specifieke Piet in het gevolg van Sinterklaas: ‘De televisie heeft van de Wegwijspiet en de Hoofdpiet bekende ‘Nederlanders’ gemaakt, maar er zijn ook nog de Schoorsteenpiet, de Pakjespiet, de Paardenpiet, de Pepernotenpiet.’.
Schoorsteenpiet werd iets eerder in 2014 ook als roetpiet aangeduid, een woord dat in dat jaar beter aansloeg dan schoorsteenpiet. Doordat de helper van Sinterklaas altijd maar weer door beroete schoorstenen moet klimmen, is hij namelijk langzamerhand ‘zwart als roet’ geworden. Van Dale omschrijft roetpiet daarom als ‘met zwarte vegen geschminkte hulppiet’. De definitie van schoorsteenpiet zou net iets specifieker kunnen zijn: ‘helper van sinterklaas die niet egaal zwart geschminkt is, maar slechts enige roetvegen op zijn gezicht heeft’.
De transformatie van Zwarte Piet tot Schoorsteenpiet is volgens columnist Ephimenco in de Trouw van vandaag overigens ‘hoogst discriminerend voor zwarte mensen, die, anders dan de rol van zwarte piet, de rol van Schoorsteen Piet nooit zullen mogen spelen. Je kunt een roetveeg op een zwart gezicht nooit en te nimmer met het blote oog opmerken.’
Tenzij die zwarte mensen eerst wit geschminkt zijn, natuurlijk.
Geef een reactie