In het hoofdredactioneel commentaar in Trouw valt vandaag opnieuw de term tegenstandbeeld. Opnieuw, want afgelopen zaterdag stond er al een groot artikel in Trouw over hoe je met standbeelden om kunt gaan van lieden die vroeger als nationale helden werden beschouwd, maar die door voortschrijdend inzicht in figuurlijke zin van hun sokkel zijn afgevallen. Haal je zo’n standbeeld weg? Plaats je er een bordje met een nuancering van de heldenstatus van de held? Of laat je het standbeeld staan, maar pas je het aan met ‘een nieuwe historische laag die door een kunstenaar aan een bestaand werk wordt toegevoegd’.
In het verleden dook de term tegenstandbeeld ook al eens op. Zo schreef de Belgische krant De Standaard in januari al over de mogelijkheid een tegenstandbeeld op te richten dat recht doet aan de oorspronkelijke inwoners van Congo, die namelijk zwaar te lijden hebben gehad onder de koloniale overheersing door de Belgen. In De Standaard lijkt het tegenstandbeeld overigens niet een aanpassing van een bestaand kunstwerk te zijn, maar een tweede standbeeld. Misschien is dat wel zuiverder: je erkent daarmee de geschiedenis en respecteert het werk van de vroegere kunstenaar, maar plaatst die geschiedenis in een ander perspectief door er een tweede beeld naast te zetten.
In die betekenis figureerde tegenstandbeeld in 2008 ook al eens in Trouw: ‘Als de dichter verliefd wordt op de zus van de broers Boupalos en Athenis, zetten deze beeldhouwers een vernederend standbeeld, een karikatuur van hem, op het marktplein, Hipponax wreekt zich met een tegenstandbeeld, dat een vriend heeft gemaakt, en een bijpassend schimpdicht, waarin Boupalos en Athenis voor mestkevers worden uitgescholden.’ (23-2-2008).
Dat is echter niet de eerste vindplaats van tegenstandbeeld. Dat dateert uit 1994 en stond óók in Trouw, in een kritiek op een reisgids: ‘Wie was bijvoorbeeld Ernest Renan, wiens geboortehuis in Tréguier als bezienswaardigheid wordt gemeld? Een schrijver, filoloog, historicus en filosoof uit de 19de eeuw, leert de gids onder het hoofdstukje letterkunde. Er staat een standbeeld van hem op het dorpsplein. Maar er staat ook, een straat erachter, een tegenstandbeeld. Wat heet, een hele groep beelden is het: Christus aan het kruis, en nog een stuk of wat heiligen in vol ornaat. Met daarbij zowel in het Engels als in het Frans een bordje met de naam van de maker van dit pompeuze monument (hoe hij heette ben ik vergeten), maar in het Frans is daar nog aan toegevoegd dat dit beeldhouwwerk is neergezet als reactie op het standbeeld voor Renan elders in Tréguier.’
Opvallend: in geen enkele andere Nederlandse krant dan Trouw is het woord tegenstandbeeld tussen 1994 en 2017 te vinden geweest. Misschien komt daar nu wel verandering in. De tijd lijkt er rijp voor.
Geef een reactie