In zak en as zitten betekent: terneergeslagen zijn, in een toestand van grote verslagenheid verkeren oftewel diep in de put zitten.
De uitdrukking gaat regelrecht terug op de Bijbel en verwijst naar een oude gewoonte bij de Israëlieten. Die trokken een zakvormig rouwkleed van ruwe stof aan als teken van rouw en verdriet Vaak strooiden ze tevens as of stof over hun hoofd. Zo staat in het Bijbelboek Daniël 9 hoe deze profeet treurt om de lange periode (70 jaar) die het zal duren voor de puinhopen van het door de Babyloniërs verwoeste Jeruzalem opgeruimd zullen zijn: ‘Ik richtte mijn gezicht tot de Heere God, om Hem te zoeken in gebed en met smeekbeden, met vasten, en in zak en as.’ (Daniël 9:3, Statenvertaling). Ook in het Bijbelboek Job komt de uitdrukking voor. Als Job slecht nieuws heeft ontvangen, zegt hij: ‘Ik heb een zak over mijn huid genaaid; ik heb mijn hoorn in het stof gedaan.
Mijn aangezicht is gans bemodderd van wenen, en over mijn oogleden is des doods schaduw.’ (Job 16: 15-16). In zak en as zitten komt ook voor in het boek Esther. Toen de Israëliet Mordechai, de oom van Esther, toevallig hoort dat Haman, een raadsman van de koning de Israëlieten wil uitmoorden, ‘scheurde Mordechai zijn kleren en hulde zich in zak en as. Hij ging door het midden van de stad en weeklaagde luid en bitter’.
Ook in het Nieuwe testament wordt de uitdrukking aangetroffen. Zo staat in Mattheus 11:21: ‘Wee u, Chorazin! wee u Bethsaida! want zo in Tyrus en Sidon de krachten waren geschied, die in u geschied zijn, zij zouden zich eertijds in zak en as bekeerd hebben.’
De uitdrukking is niet meer te vinden in de nieuwe Bijbelvertaling. Daarin is de ‘zak’ een rouwkleed geworden en de as ‘stof’: ‘Toen Mordechai vernam wat er was gebeurd, scheurde hij zijn kleren, hulde zich in een rouwkleed en wierp stof over zijn hoofd. Zo ging hij de stad door, terwijl hij luid en bitter klaagde.’
Geef een reactie